Wat is de huidige status van de voorgestelde wijzigingen 1169/2011?

De Europese Commissie (EC) heeft wijzigingen voorgesteld aan Verordening 1169/2011 betreffende de verstrekking van voedselinformatie aan consumenten in het kader van de ‘Farm-to-Fork strategie’ en het Europees kankerbestrijdingsplan. Deze wijzigingen omvatten onder andere een voorstel voor geharmoniseerde verplichte voedingswaarde-etikettering op de voorkant van de verpakking, een verplichte ingrediëntenlijst en voedingswaardevermelding voor alcoholische dranken, en een mogelijke uitbreiding van de verplichte oorsprongs- of herkomstaanduidingen. Daarnaast wil de EC ook nieuwe manieren om voedselinformatie aan consumenten te verstrekken onderzoeken.

Het Joint Research Centre (JRC) heeft vier wetenschappelijke studies gepubliceerd over deze onderwerpen. De EC zal deze gebruiken als input voor een voorstel tot herziening van Verordening 1169/2011. In dit artikel worden de bevindingen van het JRC voor de volgende onderwerpen op een rij gezet:

Vermelding voedingswaarde op de voorkant van de verpakking
Etikettering van alcoholische dranken
Digitale voedselinformatie
Uitbreiding verplichte oorsprongs- of herkomstaanduidingen

1. Vermelding voedingswaarde op de voorkant van de verpakking

Volgens de huidige EU-regels is het mogelijk om voedingswaarde-informatie op de voorkant van de verpakking vrijwillig te verstrekken, ook wel bekend als ”front-of-pack nutrition labelling”. Verschillende vrijwillige openbare en particuliere regelingen voor voedingswaarde-etikettering op de voorkant van de verpakking zijn ontwikkeld, zoals NutrInforme, Nutri-Score en het Gezondere Keuze-Vinkje. Deze regelingen worden in verschillende mate toegepast. De EC wil een geharmoniseerde verplichte voedingswaarde-etikettering voor de voorkant van de verpakking invoeren voor de hele EU.

Uit onderzoek van het JRC blijkt dat consumenten over het algemeen voedingsetiketten op de voorkant van de verpakking waarderen als een snelle en gemakkelijke manier om voedingsinformatie te verkrijgen bij het nemen van aankoopbeslissingen. Minder complexe etiketten vergen minder aandacht en tijd om te verwerken. Ook lijken consumenten over het algemeen de voorkeur te geven aan eenvoudige, kleurrijke en samenvattende etiketten op de voorkant van de verpakking. Front-of-pack labelling kan consumenten helpen bij het maken van gezondere voedselkeuzes. Bovendien lijkt het levensmiddelenfabrikanten te stimuleren om de voedingswaarde van hun producten te verbeteren.

2. Etikettering van alcoholische dranken

Alcoholhoudende dranken met een alcoholpercentage van meer dan 1,2% zijn momenteel vrijgesteld van de verplichting om een ingrediëntenlijst en een voedingswaardevermelding op het etiket te vermelden. Deze informatie mag wel op vrijwillige basis worden verstrekt. De EC is van plan om de ingrediëntenlijst en voedingswaarden ook voor alcoholische dranken te verplichten. Voor wijnbouwproducten gaat deze verplichting al per 8 december in.

Uit de marktanalyse van het JRC blijkt dat de alcoholindustrie in de EU de mogelijkheid om op vrijwillige basis ingrediënten- en voedingswaarde-informatie op etiketten van alcoholische dranken te vermelden al heeft omarmd. Met name de bierindustrie loopt voorop door voor ongeveer 90% van de bieren op de markt een ingrediëntendeclaratie te verstrekken. In 25 tot 50% van de gevallen wordt ook de energetische waarde vermeld. Wat betreft ciders, perries en ‘ready-to-drink’-producten wordt bij ongeveer de helft van de producten informatie over de ingrediënten gegeven en bij maximaal 40% de energetische waarde. Informatie over ingrediënten of energie is minder vaak te vinden op gedistilleerde dranken en zeer zelden op wijnproducten. Het gebruik van etiketattributen, zoals een QR-code, die consumenten doorverwijzen naar off-label informatie over de ingrediënten en voedingswaarde, is vooralsnog ongebruikelijk in de drankenindustrie.

3. Digitale voedselinformatie

Het JRC voerde ook een literatuuronderzoek uit naar de alternatieve bronnen van voedselinformatie die naast de reguliere verpakkingsetiketten beschikbaar zijn op de markt. Uit het onderzoek blijkt dat online middelen, zoals QR-codes of websitelinks, minder effectief zijn in het stimuleren van gezond gedrag bij consumenten in vergelijking met middelen die directe toegang bieden tot voedselinformatie, zoals menu-etiketten, schapetiketten en borden op verkooppunten. Om het gedrag van consumenten te kunnen beïnvloeden, is het van belang dat voedselinformatie direct zichtbaar is zonder externe hulpmiddelen zoals een mobiele telefoon of computer. Volgens het JRC is er verder onderzoek nodig naar de verschillen tussen voedselinformatie via etiketten en digitale middelen.

4. Uitbreiding verplichte oorsprongs- of herkomstaanduidingen

De EC wil de verplichte herkomstetikettering mogelijk uitbreiden naar andere levensmiddelen, zoals melk, konijn en wild, rijst, durumtarwe in pasta, aardappelen en verwerkte tomaten. Er wordt nog gediscussieerd over of de herkomst moet worden vermeld op EU/non-EU, nationaal of regionaal niveau. Voor honing stelt de EC een verplichte vermelding van alle afzonderlijke lidstaten en derde landen van herkomst voor.

Het JRC heeft een literatuuronderzoek uitgevoerd naar de impact van herkomstinformatie van voedingsmiddelen op aankoopbeslissingen en consumptie. Uit het onderzoek blijkt dat zowel informatie over het land van oorsprong als de plaats of regio van herkomst aanzienlijke invloed heeft op de aankoopbeslissingen van consumenten. Consumenten beschouwen herkomstinformatie als een indicatie van kwalitatief hoogwaardige en milieuvriendelijke voedingsproducten. Daarnaast steunen ze graag lokale of binnenlandse boeren en bedrijven. Uit enquêtes blijkt dat consumenten belang hechten aan herkomstinformatie. Uit praktijkonderzoek blijkt echter dat consumenten zich in de supermarkt mogelijk minder op herkomstinformatie richten dan ze zouden willen.

Huidige status

De bevindingen van het JRC zullen worden meegenomen in de huidige en toekomstige beleidsvorming op het gebied van voedselinformatie. Ze zullen met name worden gebruikt als wetenschappelijke onderbouwing voor de lopende herziening van Verordening 1169/2011. Daarnaast zullen de bevindingen van het JRC ook dienen ter ondersteuning van de voorbereidende werkzaamheden voor toekomstige wetgevingsvoorstellen van de EC, zoals het wetgevingskader voor duurzame voedselsystemen (FSFS) en het kader voor duurzaamheidsetikettering voor levensmiddelen.

Hoewel aanvankelijk werd verwacht dat de EC eind 2022 een beslissing zou nemen over het voorstel tot herziening van Verordening 1169/2011, is dit tot op heden nog niet gebeurd. Précon blijft de ontwikkelingen nauwlettend volgen.